Metoda Montessori i nowoczesne podejście do dziecka
Metoda Montessori a wiek dzieci
Metoda Montessori, co jest jej wielką zaletą, bierze pod uwagę wiek dziecka. Do wieku dostosowuje przyszłe działania i dobiera zabawki, zabawy, sposób postępowania.
• narodziny - 6 rok życia – to czas, kiedy dziecko poznaje świat głównie przez swoje zmysły oraz obserwuje otoczenie, przyswajając sobie wzrokiem, dotykiem, słuchem wszystko co mu najbliższe: język, piękno, zwyczaje, obyczaje, pierwsze zachowania społeczne, w tym okresie tworzy się ich intelekt oraz podstawy samookreślenia siebie jako jednostki;
• 6 - 12 lat – w tym okresie poznawanie świata jest już świadome, z każdym wiekiem bardziej, już posiadaną oraz nową wiedzę dzieci wykorzystują do przechodzenia na kolejne etapy rozwojowe, kolejne etapy poznawania świata, to także czas, kiedy doskonale rozwija się ich zdolność kreatywnego i abstrakcyjnego myślenia, a wyobraźnia działa na zwiększonych obrotach;
• 12 - 18 lat – to okres jednocześnie trudny i ciekawy, to właśnie ten czas, kiedy młodzież zaczyna szukać miejsca dla siebie, pomysłu na siebie, próbuje odkrywać jaką ma rolę w społeczeństwie i jaką rolę może w nim mieć;
• 18 - 24 lat – choć to nadal czas nauki, to także czas specjalizacji w pewnych kierunkach, oczywiście później specjalizacje mogą być zmieniane, w toku życiowych zmian i rewolucji, jednak ten czas to pierwsze decyzje o tym, co chce się robić i jak pomagać w budowaniu świata;
Zasady metody Montessori
Zanim przejdzie się do stosowania metody Montessori warto wiedzieć więcej o tej metodzie, przede wszystkim skąd się wzięła oraz na czym polega. Odpowiedź na pytanie oo pochodzenie jest prosta. Została opracowana przez włoską lekarkę Marię Montessori, która podjęła się nowego spojrzenia na dziecko i na bazie swoich doświadczeń opracowała nowoczesny sposób postępowania.
Podstawowym zadaniem metody Montessori jest pomóc dziecku w osiągnięciu jego pełnego potencjału w praktycznie każdej dziedzinie życia. Dotyczy to zarówno zdolności ruchowych, intelektualnych, emocjonalnych, społecznych. Do rozwoju zaangażowane są zarówno konkretne zabawy i zachowania ze strony rodziców oraz opiekunów, jak i odpowiednie zabawki.
Stosowana metoda nie ma za zadanie wywierać jakiejkolwiek presji na dziecko. Wręcz przeciwnie, powinna pokazywać mu radość z wykonywanych czynności, zarówno codziennych, jak i szkolnych. Celem metody Montesorri jest rozwój dziecka w harmonii i szczęściu, w utwierdzeniu go w przekonaniu o swoich indywidualnych możliwościach, a jednocześnie z podkreśleniem, że jest częścią społeczeństwa. Ukierunkowanie metody na wdrożenie dziecka w społeczne zachowania, w czynności wykonywane przez rodziców i dorosłych, jest jedną z jej największych zalet..
Przygotowanie odpowiedniego otoczenia
W metodzie Montessori niezwykle istotne jest zadbanie o prawidłowe otoczenie, w którym dziecko będzie mogło się rozwijać. Zadbanie o nie to połowa sukcesu, ułatwiająca przyswajanie kolejnych elementów z otaczającego dziecko świata.
Otoczenie dziecka nie powinno być przesadnie skomplikowane. To nie tylko rozproszyłoby jego uwagę, ale mogło wywołać niepokój. Dotyczy to przede wszystkim najmłodszych dzieci. Istotne jest zadbanie o piękno otoczenia, jego komfort, prostotę. Jednocześnie istotne jest przygotowanie dla dzieci materiałów, które są dostosowane do ich wieku, możliwości poznawczych. Dobrze dobrane materiały pomogą dziecku zrozumieć świat.
Wolność pracy jest bardzo ważna, jednak nie oznacza że dziecko w każdej chwili powinno robić co chce. Metoda Montessori sugeruje łączyć wolność działania przy wykonywanych zadaniach z umiejętnością działania w grupie. Często narzeka się, że dzieci i dorośli tego nie potrafią, jednak metoda Montessori podkreśla na każdym etapie, że dziecko cały czas jest częścią życia społecznego.
Uczenie poprzez działanie
Metoda pozwala dziecku działać. Nie zamyka go z urzędu w konkretnym schemacie, dopasowując do niego i nie pozostawiając miejsca na kreatywność. Takie zarzuty zazwyczaj słyszy się w stronę dawnych metod, które nie brały pod uwagę dziecięcej spontaniczności i faktu, że dziecko może uczyć się w inny sposób otaczającego go świata.
Istotne jest danie dziecku możliwości i swobody na bycie kreatywnym, na poznawanie we własnym zakresie, poprzez zdobywanie doświadczeń samodzielnie. Nauczyciel, przeszkolony w metodzie Montessori powinien przede wszystkim czuwać nad procesem wychowawczym, bez prób narzucenia mu sztywnych reguł. Dziecko lepiej zapamiętuje to, czego doświadczy osobiście.
Samodzielność w metodzie Montessori
Metoda w znaczący sposób stawia na samodzielność dzieci. Nie oznacza to od razu, że dąży do przedwczesnego usamodzielnienia się dziecka, raczej do podkreślenia, że na każdym etapie rozwoju, w określony sposób, maluch może i umie działać sam. Dzieci mają możliwość samodzielnego podjęcia decyzji o swojej pracy, o jej przebiegu i czasie. Nauczyciel tylko nadzoruje, bez mówienia, kiedy dana rzecz ma być zrobiona. W zależności od zadania dziecko podejmuje decyzję całkowicie samodzielnie albo z kolegą/koleżanką, z którą zadanie jest wykonywane. Nie jest to bezcelowe, ma za zadanie przede wszystkim nauczenie dziecka jak realnie ma oceniać swoje umiejętności. Nawet jeżeli nie raz je przeceni, w dalszym ciągu będzie to dla niego nauka.
W kwestii samodzielności metoda Montessori promuje także pozwalanie dziecku na samodzielne wykonywanie zadań, od których często się je odsuwa. Chodzi tutaj o dorosłe czynności, które rodzice często określają jako "nie dla dzieci". Istotnie, pozwolenie maluchowi na wykonywanie zadań kuchennych czy ogrodowych dorosłymi narzędziami byłoby niebezpieczne. Jednak w każdym pomieszczeniu, w każdym zadaniu z pewnością znajdzie się coś, w czym dziecko może pomóc. Jeśli przekopujesz ogródek, dziecko może zamiatać ścieżki; jeżeli gotujesz, dziecko może mieszać suche składniki albo wrzucać produkty do sałatki. Każdy drobiazg wpływa pozytywnie na dziecko, z uwagi na to, że daje mu poczucie, że potrafi dużo zrobić, że jest tak samo samodzielny, jak rodzice i że jest dorosły. To także zachęta do dalszej pomocy w czasie innych zadań, np. sprzątania albo zakupów.
Społeczne reguły i praca z innymi
Może się wydawać, że nastawienie metody Montessori na indywidualne podejście do dziecka sprawi, że dzieci nie będą potrafiły pracować w grupie. Nic bardziej mylnego. Metoda skupia się również na budowaniu relacji z innymi i umiejętności współpracy, nawet między różnymi dziećmi. W tym różnymi wiekowe. Jedną z zasad jest łączenie dzieci różnych roczników ze sobą, w jednej grupie. Dotyczy to maksymalnie trzech roczników. Nie jest to bezcelowe ani nie powinno być postrzegane jako dziwne. Dzieci z różnych roczników, spotykając się w jednej grupie mają okazję do współpracy, nawiązywania znajomości oraz mogą uczyć się od siebie nawzajem. Relacja młodszych dzieci ze starszymi pomaga im szybciej się rozwijać, a dla starszych młodsze dzieci to możliwość rozwoju zdolności opiekuńczych i empatii.
Cel działań pedagogicznych w metodzie Montessori
Nauczyciel nie jest jedynie biernym obserwatorem dziecka w metodzie Montessori. To jego czuwanie nad dzieckiem i podsuwanie mu kolejnych zadań, wskazówek, pomoc w problemach, które dziecko przerastają jest podstawą prawidłowej realizacji metody.
Nauczyciel umiejętnie czuwając nad dzieckiem uczy go samodzielności, tak szeroko już podkreślanej, lecz nie tylko. Jest istotny jako doradca i drogowskaz. Pokazuje dziecku świat i możliwe podejście do niego, lecz bez narzucania swojej wizji albo sztywnych zasad. Zachęca do odkrywania po swojemu, na własnych warunkach i zasadach, z tempem pracy odpowiadającym własnym umiejętnościom. Koryguje, jeśli jest potrzeba, dziecięce plany i wpływa na ich kieruje je w stronę bardziej dostosowanych do umiejętności dziecka. Wspiera działania w grupie, współpracę, jak i zajęcia indywidualne, w ciszy. Metoda Montessori podkreśla niejednokrotnie, że dziecko powinno umieć pracować w skupieniu i wyciszeniu. Ciągła stymulacja może wyrządzić bowiem więcej szkód, niż pożytku. Dobry nauczyciel, potrafi również spostrzec jakie umiejętności i zdolności rozwijają się u dziecka najlepiej i stara się, aby były dobrze rozwijane. Dzięki temu dziecko i za młodu i w późniejszych latach może osiągnąć pełnię swoich możliwości. Specjaliści podkreślają, że aktualnie metoda Montessori jest jedną z najskuteczniejszych, zwłaszcza że obejmuje cały okres rozwoju dziecka.